Naftalan neftinin tarixi
Azərbaycanın qiymətli təbii müalicəvi sərvəti olan Naftalan neftinin kəşfindən müasir dövrə qədər olan qədim və zəngin tarixi
Naftalan - şəfa mənbəyi
Azərbaycanın qərb bölgəsində yerləşən Naftalan şəhəri, özünəməxsus təbii neft yataqları ilə dünyada yeganə müalicəvi neft mərkəzi kimi tanınır. Naftalan nefti, tərkibindəki nadir bioloji aktiv maddələr sayəsində yüzillərdir müxtəlif xəstəliklərin müalicəsində istifadə olunur.
Naftalan neftinin tarixi qədim dövrlərə qədər uzanır. Yerli əfsanələrə görə, karvan yolunda gedən bir tacir xəstə dəvəsini bu bölgədə qoyub getmiş, geri döndükdə isə dəvəsinin sağaldığını və neft gölməçəsində çimdiyini görmüşdür. Bu hadisədən sonra yerli əhali və karvan yolçuları bu neftin şəfaverici xüsusiyyətlərini kəşf etmiş və müxtəlif dəri xəstəlikləri və ağrıların müalicəsində istifadə etməyə başlamışlar.
Naftalan adı iki sözdən əmələ gəlmişdir: yunan mənşəli "naft" (neft) və Azərbaycan dilində "alan" (alan, yer). Bu, "neft çıxan yer" mənasını verir və bölgənin əsas xüsusiyyətini əks etdirir.
Naftalan neftinin elmi olaraq öyrənilməsi və tibbi məqsədlər üçün sənaye miqyasında istifadəsi XIX əsrin sonlarında başlamışdır. Alman əczaçı və mühəndis E.I. Yeger 1870-ci illərdə bölgəyə səfər etmiş və yerli əhalinin bu neftdən necə istifadə etdiyini görmüşdür. O, bu neftin nümunələrini götürərək Almaniyaya aparmış və laboratoriya tədqiqatları apardıqdan sonra, 1886-cı ildə neft əsasında müalicəvi məlhəmlər istehsal etməyə başlamışdır.
Tarixi inkişaf
Naftalan neftinin kəşfindən müasir dövrə qədər olan əsas hadisələr və inkişaf mərhələləri
Naftalan yatağının kəşfi
Alman əczaçı və mühəndis E.I. Yeger tərəfindən Naftalan neftinin tibbi xüsusiyyətləri aşkar edildi və ilk dəfə sənaye miqyasında istifadəyə başlandı.
İlk ticarət markası və istehsal
Naftalan nefti əsasında hazırlanan məlhəmlər "Naftalan" ticarət markası altında Almaniyada və Avropada satışa çıxarıldı və bəzi xəstəliklərin müalicəsində uğurla istifadə edildi.
Elmi tədqiqatların başlanması
Naftalan neftinin tibbi xüsusiyyətləri elmə cəlb olundu və Azərbaycan alimlərinin tədqiqat obyektinə çevrildi.
İlk sanatoriyanın açılması
Naftalan şəhərində ilk sanatoriyanın açıldı və sovet dövründə genişlənərək SSRİ-nin hər yerindən xəstələr qəbul etməyə başladı.
Naftalan Elmi-Tədqiqat Laboratoriyasının açılması
Xüsusi elmi-tədqiqat laboratoriyası açıldı və burada Naftalan neftinin tibbi xüsusiyyətləri və müalicə üsulları dərindən araşdırıldı.
Müharibə dövründə istifadə
İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Naftalan nefti əsasında hazırlanan məlhəmlər döyüşçülərin yaralarının sağalmasında geniş istifadə edildi.
Qızıl dövr
Naftalan kurortunun çiçəklənmə dövrü. İldə 75,000-dən çox insan müalicə üçün buraya gəlirdi. Bu dövrdə 9 büyük sanatoriya fəaliyyət göstərirdi.
Tənəzzül dövrü
SSRİ-nin dağılması və Qarabağ münaqişəsi səbəbindən kurort infrastrukturu zərər çəkdi və turist axını kəskin azaldı.
Yenidən dirçəliş
Dövlət səviyyəsində kurortun yenidən canlandırılması üçün investisiyalar qoyuldu, yeni müasir müalicə mərkəzləri tikildi və beynəlxalq standartlara uyğun otellər açıldı.
Beynəlxalq tanınma
Naftalan bu gün yenidən həm yerli, həm də xarici turistlər üçün populyar müalicə mərkəzi statusunu qazanmışdır. Hər il minlərlə insan burada müalicə alır.
Elmi kəşflər və tədqiqatlar
Naftalan neftinin müalicəvi xüsusiyyətləri haqqında ilk elmi məlumatlar XIX əsrin sonlarında çap olunmuşdur. Sovet dövründə isə Naftalan neftinin tədqiqi geniş vüsət almışdır. 1926-cı ildə Naftalan kurortu rəsmi olaraq açılmış və 1938-ci ildə burada xüsusi elmi-tədqiqat laboratoriyası yaradılmışdır.
Elmi tədqiqatlar nəticəsində məlum olmuşdur ki, Naftalan nefti özünəməxsus kimyəvi tərkibə malikdir. Bu neftin tərkibində olan naftalanlar, nafta turşuları və digər bioloji aktiv maddələr müalicəvi xüsusiyyətlərə malikdir və iltihab əleyhinə, ağrıkəsici, antimikrob və regenerasiya proseslərini sürətləndirən təsirlər göstərir.
XX əsrin ortalarında Azərbaycan alimlərinin apardığı tədqiqatlar nəticəsində Naftalan neftindən müxtəlif dərman preparatları hazırlanmış və təbabətdə geniş istifadə olunmağa başlanmışdır. Bu dövrdə 70-dən çox elmi iş və bir neçə doktorluq dissertasiyası Naftalan neftinin tibbi xüsusiyyətlərinə həsr olunmuşdur.
Sovet dövründə Naftalan
Sovet dövründə Naftalan kurortu özünün çiçəklənmə dövrünü yaşamışdır. 1960-1980-ci illərdə burada 9 böyük sanatorium fəaliyyət göstərirdi və hər il 75,000-dən çox insan müalicə almaq üçün bura gəlirdi.
Bu dövrdə Naftalan nefti ilə müalicə üsulları təkmilləşdirilmiş və standartlaşdırılmışdır. Müalicə vannalarının optimal temperaturu, prosedurların müddəti və tezliyi, müxtəlif xəstəliklər üçün fərdi müalicə protokolları işlənib hazırlanmışdır.
Naftalanda müalicə alan xəstələr təkcə Sovet İttifaqının müxtəlif respublikalarından deyil, həmçinin Şərqi Avropa ölkələrindən də gəlirdilər. Naftalan kurortu Sovet İttifaqının ən məşhur sağlamlıq mərkəzlərindən birinə çevrilmişdi.
Müasir dövr
Müstəqillik illərində Naftalan kurortunun inkişafı və müasir dövrə qədər gəlişi
Yeni sanatoriyalar
Müstəqillik illərindən sonra, xüsusilə 2005-ci ildən etibarən dövlət tərəfindən Naftalan kurortunun bərpası və inkişafı ilə bağlı ciddi addımlar atılmışdır. Naftalan şəhərində müasir standartlara cavab verən yeni sanatoriyalar, müalicə və istirahət mərkəzləri tikilmişdir.
Müalicə üsullarının təkmilləşdirilməsi
Müasir tibbi texnologiyaların tətbiqi ilə Naftalan müalicə üsulları təkmilləşdirilmişdir. Ənənəvi naftalan vannaları ilə yanaşı, terapiyanı daha effektiv edən yeni üsullar - qalın təbəqəli, tamponlar, elektroforez və s. kimi metodlar inkişaf etdirilmişdir.
Beynəlxalq tanınma
Azərbaycanın beynəlxalq turizm sektorunda artan rolu ilə birlikdə Naftalan nefti və onun müalicəvi xüsusiyyətləri dünyada daha çox tanınmağa başlamışdır. Hər il dünyanın müxtəlif ölkələrindən turistlər sağlamlıq turizmi çərçivəsində Naftalanı ziyarət edir və müalicə alırlar.